We behandelen mentale gezondheid overdag – maar wat met de nacht? Therapie, medicatie en gedragsinterventies richten zich op ons wakkere leven, terwijl slaap een cruciale rol speelt in emotie- en stressverwerking. Het R-EMOTION-onderzoek van het Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel (UPC Duffel) toont aan dat slaapproblemen niet alleen symptomen zijn van psychische aandoeningen, maar deze ook kunnen verergeren.
Een goede nachtrust doet wonderen. Maar wat als slapen geen herstel brengt? Slaapproblemen – zoals nachtmerries, slapeloosheid en verstoorde REM-slaap – worden vaak over het hoofd gezien in psychiatrische behandelingen van onder andere posttraumatische-stressstoornis (PTSD), depressie en borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Onderzoek in het slaaplabo in Duffel analyseerde het slaappatroon van zowel patiënten als gezonde vrijwilligers en bevestigt de invloed van slaap op psychische gezondheid.
De wetenschap achter slaap en emotie
Tijdens de REM-slaap – de fase waarin dromen het meest voorkomen – verwerkt het brein emoties en stress. Geluk komt in de slaap, maar bij mensen met een psychische aandoening loopt het vaak mis:
- Bij PTSD en depressie verstoren nachtmerries en onderbrekingen van de REM-slaap het emotioneel herstel én het kan ook leiden tot verhoogde angst en suïciderisico.
- 96% van mensen met BPS kampt met ernstige slaapproblemen, wat leidt tot moeilijker omgaan met eigen of andermans gevoelens, depressieve en posttraumatische stresssymptomen en verhoogde spanning voor het slapengaan.
- Slaapstoornissen bemoeilijken de impact van een psychische behandeling doordat de hersenen minder goed nieuwe manieren verwerken om met stress en uitdagingen om te gaan.
- Vaak voorgeschreven medicatie bij de behandeling van BPS kan de slaap verder ontregelen.
Een nieuwe aanpak: moeten we slaap eerst aanpakken?
Het R-EMOTION-onderzoek bevestigt hoe groot de impact van slaap is op psychische gezondheid. “Het gesprek over mentale gezondheid moet verder gaan dan alleen therapie overdag. Slaapproblemen blijken een drijvende kracht achter emotionele instabiliteit. Zonder gerichte slaapinterventies kan therapie minder effectief zijn”, zegt onderzoeker Mariana Mendoza Alvarez.
Dit betekent dat behandelingen zich nog meer moeten richten op het herstellen van de slaapkwaliteit:
- Slaap verbeteren door gerichte interventies zoals cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid, lucid dreaming therapie, narratieve exposuretherapie, muziekrelaxatie of geurstimulatie kan de emotieverwerking en behandeluitkomsten aanzienlijk verbeteren.
- Neem nachtmerries als actief behandeldoel op in traumatherapie.
“We hopen dat onze bevindingen leiden tot nieuwe therapeutische strategieën. Misschien kunnen we zelfs al vóór opname in een psychiatrisch centrum of tijdens de wachttijd starten met slaapinterventies, waardoor de kans op een succesvolle behandeling vergroot”, aldus Mariana.
In de behandelingen binnen UPC Duffel is er steeds vaker aandacht voor het slaappatroon, onder meer op onze afdelingen voor persoonlijkheidsstoornissen. “We nemen standaard patiënten mee in het belang van een goede en gezonde slaap via slaap-psycho-educatie in groep. Waar nodig werken we individueel met een slaapdagboek en specifiekere behandeling hiervoor via onze psychiaters en psychologen”, vertelt Ellen Sleuwaegen, psychologe en gedragstherapeute bij UPC Duffel.