Overslaan en naar de inhoud gaan

Videokunstenaar Ilke De Vries heeft een fascinatie voor datgene wat mensen drijft in hun leven en de worstelingen die hiermee gepaard gaan.  Met haar videowerk Moving Identity, een intensief samenwerkingsproject dat psychische kwetsbaarheid toont vanuit verschillende perspectieven, wil ze een open gesprek starten en het taboe rond psychiatrie en psychische kwetsbaarheid verder doorbreken: “Als dit werk herkenning kan bieden en een gevoel van ‘ik ben niet alleen’, dan kan kunst helend werken.” Moving Identity maakt deel uit van de Vierde Triënnale Hedendaagse Kunst van het Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel (2022).  In een reeks gesprekken met deelnemende kunstenaars zoeken we naar verbinding en hoe hun werk thuis komt op deze Triënnale.

Voor dit project gaf Ilke vijf mensen met een psychische kwetsbaarheid een iPad. Gedurende 2 jaar konden ze hiermee zelfs aspecten uit hun leven in beeld brengen. Doorheen die tijd kwamen ze maandelijks bij elkaar om elkaars video- en audiomateriaal te tonen en de inhoud te bespreken. Voor het project werkte zij samen met het Kunstencentrum De Loods, een artistiek atelier verbonden aan het UPC Duffel waar zowel mensen met als zonder psychische kwetsbaarheid kunst kunnen maken. Moving Identity biedt zo een unieke blik op de creatieve manieren die Luc, Tom, Lucia, Greet en Sidney vinden om met hun psychische kwetsbaarheid en turbulente leven om te gaan.  “Tijdens de maandelijkse bijeenkomsten ontstond een veilige omgeving waar we alles konden bespreken. Zonder dat het de vorm van therapie aannam, had dit intensief traject – zo zeiden de deelnemers – achteraf wel een therapeutisch vermogen”, verduidelijkt Ilke.

Voorbij de façade

Het werk van Ilke De Vries bestaat voornamelijk uit documentaires, waar ze als regisseur zelf de touwtjes in handen heeft. Bij dit project koos ze bewust voor een andere aanpak. Moving Identity bestaat uit vijf individuele videoportretten, waar ze de deelnemers zelf aan de slag liet gaan met het maken van video- en audiomateriaal. “Op deze manier kom je veel dichter bij de persoon en krijg je dingen te zien die ik zelf niet kan vastleggen. Het toont ook verschillende perspectieven. Mensen met een psychische kwetsbaarheid kan je niet over één kam scheren. Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Die authenticiteit is de meerwaarde van het project. Het is heel interessant om te leren uit andere mensen en te ontdekken hoe ze in elkaar zitten. Zeker wanneer zij op een kantelpunt zitten en verplicht worden om over zichzelf en het leven na te denken. Je ziet het vaak niet aan de buitenkant en op deze manier kan je meer inzicht krijgen in hoe iemand in elkaar zit. In het begin wist ik niet hoe we gingen eindigen, maar ik ben trots op wat we samen hebben gerealiseerd.”

Kunst als verbindende kracht

De meest recente editie van de Triënnale staat in het teken van ‘VERBINDING (verbroken) / (dis)CONNECTED’. Een thema dat doorheen alle werken van Ilke aan bod komt: “Mensen proberen begrijpen is een vorm van verbinding zoeken. In Moving Identity zoeken Luc, Tom, Lucia, Greet en Sidney verbinding met de maatschappij door zichzelf bloot te geven. Als zij hun verhaal vertellen, maken ze aanstalten tot verbinding maken en dan is het aan de toeschouwer om daar op in te gaan of niet.”

Volgens de kunstenaar geeft het werk aanleiding om een gesprek te starten: “De video’s wekken gevoelens op want iedereen herkent wel iemand, al kijk je niet naar jezelf. Je kan ook een kloof trekken door een sensationeel verhaal te brengen, maar ik probeer er altijd voor te zorgen dat toeschouwers zich eerder verbonden voelen.”

De unieke plek waar de Triënnale plaatsvindt, op het domein van een psychiatrisch ziekenhuis, geeft een extra dimensie aan het werk: “Als je in een crisissituatie zit dan is dit misschien wel een behoorlijk confronterend werk. Maar als het herkenning kan bieden en een gevoel van ‘ik ben niet alleen’, dan kan kunst – en dit werk – oprecht helend werken.”