Zorg met oog voor verschil: waarom diversiteit wérkt
Iedereen heeft recht op zorg waarin je jezelf mag zijn. Maar hoe doe je dat als zorgverlener? Hoe zorg je ervoor dat gender, seksualiteit, cultuur of taal geen obstakel, maar een vertrekpunt wordt? Naar aanleiding van de IDAHOT-dag (Internationale Dag tegen Holebi-, Trans- en Interseksefobie), spraken we met Mariska Geets, psycholoog bij Spinnaker 3, seksuoloog en lid van de werkgroep Diversiteit. Zij vertelt ons over het belang van gendersensitieve zorg en hoe kleine gebaren een grote impact kunnen hebben.
De werkgroep Diversiteit brengt medewerkers samen met uiteenlopende expertise: van cultuur, levensbeschouwing en taal tot genderidentiteit en seksualiteit. Mariska focust vooral op dat laatste. “Vanuit de werkgroep proberen we laagdrempelig, maar betekenisvol te werken. Dat kan gaan over vertalingen, interculturele bemiddelaars, tolkenwerking of de manier waarop we intern communiceren. Tegelijkertijd willen we ook ons eigen bewustzijn aanwakkeren en onze blik verruimen. We hebben immers allemaal ons eigen referentiekader en onze bijhorende blinde vlekken. Ons doel is het welkomstgevoel voor iedereen te vergroten, vertrekkend vanuit het unieke verhaal van elke persoon en diens context. We zoeken daarbij naar een evenwicht: hoe kunnen we betekenisvolle stappen zetten zonder het werk op de afdeling te belasten?”
Een speerpunt is gendersensitieve communicatie, iets wat Mariska vanuit haar eigen ervaring als hulpverlener, na aan het hart ligt. “Tijdens mijn stage en opleiding hier merkte ik tot mijn verbazing dat er met patiënten nauwelijks over seksualiteit of genderidentiteit gesproken werd. Terwijl dat zo’n centrale aspecten zijn van wie mensen zijn.” Ze volgde een aanvullende opleiding seksuologie en probeert sindsdien in gesprekken, zowel met patiënten als collega’s, ruimte te maken voor deze thema’s.
Inclusieve zorg als ankerpunt voor erkenning
De impact van gendersensitieve zorg valt niet te onderschatten. LGBTQIA+-personen zijn, zo bevestigt onderzoek, kwetsbaarder voor psychische klachten, suïcidegedachten en -pogingen. Eén op vijf LGB-mensen heeft ooit een suïcidepoging ondernomen; twee op drie heeft zelfmoordgedachten. Bij transpersonen ligt dat zelfs nog hoger: meer dan één derde onderneemt een poging, en vier op vijf heeft suïcidegedachten.
“Dat zien we ook op onze afdeling. Onze patiënten hebben vaak traumatische gebeurtenissen in hun voorgeschiedenis en kampen met emotieregulatieproblemen, wat onder andere gepaard gaat met suïcidaliteit, impulsiviteit en instabiliteit op het vlak van zelfbeeld, relaties en emoties. Die thema’s sluiten nauw aan bij wat veel LGBTQIA+-personen ervaren. Ze zijn vaak zoekend naar hun identiteit, hun plek in de wereld en hoe om te gaan met tegenslagen en negatieve ervaringen. Bovendien komen ze nog vaak in aanraking met stigma en discriminatie, wat hen extra stress bezorgt. Daarom is het zo belangrijk om hier structureel op in te zetten in het behandeltraject.”
Mariska ziet wel nog handelingsverlegenheid bij hulpverleners in het algemeen. “We willen niks fout doen, en zeggen dan soms liever niets. Maar zwijgen maakt het net zwaarder. We mogen de impact van psychische kwetsbaarheden op seksualiteitsbeleving ook niet onderschatten, terwijl seksueel welzijn voor veel mensen een belangrijke factor is voor hun levenskwaliteit. Door dat bespreekbaar te maken, zowel met patiënten als collega’s onderling, helpen we elkaar vooruit. Dat versterkt de inclusieve cultuur en heeft ook een positief effect op het contact met patiënten.”
Kleine gebaren, groot verschil
Binnen onze Spinnaker-afdelingen voor de behandeling van persoonlijkheidsproblematiek zijn al mooie stappen gezet: het genderkoekje van Çavaria – een manier om de complexiteit van gender visueel weer te geven en beter te begrijpen ̶ hangt in de bureaus, Mariska geeft regelmatig groepssessies rond thema’s als datingapps en Pride, en patiënten gaven zelf vormingen vanuit hun eigen ervaringen. “Over wat het met hen doet om met de juiste naam en voornaamwoorden aangesproken te worden. Dat was enorm krachtig”, zegt Mariska.
Haar droom? “Een centraal aanspreekpunt rond seksualiteit en genderidentiteit, waar patiënten en zorgverleners terechtkunnen met vragen of casussen. Iemand met expertise die kan helpen opleiden, gesprekken faciliteren, en antwoorden bieden.”
De boodschap is duidelijk: “Seksualiteit, gender, cultuur, religie, taal, neurodiversiteit… dat zijn allemaal fundamentele onderdelen van wie iemand is. Zeker bij kwetsbare mensen vormen ze een extra laag bovenop wat ze al dragen. Als zorgverleners is het onze taak om daar ruimte voor te maken. Verbondenheid is een belangrijke beschermende factor in herstel.”