Geluk komt in de slaap, maar niet voor iedereen

Niets doet meer deugd dan een goede nachtrust. Je bent fris, relativeert alles wat meer en emoties beleef je minder heftig dan de dag ervoor. Neem het maar letterlijk: geluk komt in de slaap. Maar … niet voor iedereen. We merken dat wie moeilijk kan omgaan met heftige emoties of ze moeilijk verwerkt ook heel vaak slaapproblemen ervaart. Denk maar aan mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Toch is er nog te weinig kennis over de specifieke rol van slaapproblemen bij psychische aandoeningen. “Slecht slapen is het symptoom dat we misschien wel met z’n allen miskennen”, vertelt onderzoekster Mariana Mendoza Alvarez vol overtuiging. En daar wil ze met het R-EMOTION-onderzoek verandering in brengen. Want, kunnen we de rol van slaapproblemen bij psychische aandoeningen beter begrijpen, dan verhogen we de kans op succesvolle behandelingen.

Emoties verwerk je vooral 's nachts, tijdens je slaap. Het gezegde ‘geluk komt in de slaap’ mag dus ook best letterlijk nemen. Het slaapstadium Rapid- Eye-Movement (REM) - een diepe en mysterieuze slaaptoestand - schept rust in je hoofd en klasseert emoties. “Stel, je ontsnapt net aan een zwaar verkeersongeval. Als je daaraan terugdenkt, voel je opnieuw de angst en de shock. Na je REM-slaap herinner je het voorval nog, maar kan je het beter plaatsen en blijven de negatieve emoties achterwege. Dat is trouwens ook het geval bij minder traumatiserende gebeurtenissen. Zie het als een poetsploeg die op het einde van een fuif de feestgangers richting uitgang stuurt en het afval opruimt: wat mag weg en wat moet waar? Bij een onderbroken REM-slaap blijft je innerlijke sirene actief. Wie slecht slaapt kan emoties niet ordenen en dus vervelende gebeurtenissen - noem het emotionele stress - niet goed verwerken. Je blijft die dan soms dagen, maanden of zelfs jaren meedragen.”

Slaapproblemen, een miskend symptoom

Recent onderzoek bevestigt dat een onderbroken REM-slaap invloed heeft op het mentaal welzijn en het herstel van emotionele stress. Toch is er weinig tot geen diepgaand onderzoek naar de specifieke rol van slaap bij psychische aandoeningen waarbij weinig grip hebben op emoties hét hoofdsymptoom is, zoals bij borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS). Nochtans liegen de cijfers er niet om: terwijl 1 op 3 Belgen slecht slaapt, loopt dat bij mensen met BPS op tot 96%. “Het verschaffen van duidelijkheid over het verband tussen slaapstoornissen bij patiënten met bijvoorbeeld BPS en het nachtelijke herstel van emotionele stress is daarom misschien wel de sleutel tot een betere behandeling. Op dit moment ligt er in de behandelingsrichtlijnen weinig nadruk op onderzoek en behandeling van die slaapproblemen. Slechts enkele onderzoeken hebben chronische slaapstoornissen onderzocht bij mensen met BPS en telkens binnen een zeer kleine testgroep. Het lijkt alsof we dit symptoom miskennen.”

R-EMOTION

Mariana Mendoza Alvarez, onderzoeker bij SINAPS (Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel / Universiteit Antwerpen) wil met het R-EMOTION-onderzoek hier een wezenlijk verschil maken. “Aan ons onderzoek nemen 65 patiënten met emotieregulatieproblemen deel en evenveel gezonde testpersonen. Beide groepen krijgen een uitnodiging om te overnachten in het slaaplabo in Duffel. Net voor het slapengaan worden ze blootgesteld aan emotionele stress. Daarna wordt het slaappatroon gemeten. De volgende morgen onderzoeken we via vragenlijsten en taken in hoeverre de slaap in staat was emotionele stress te ordenen en te regelen. Dan gaat het niet alleen over de hoeveelheid REM we meten, maar vooral over de kwaliteit van deze blokken REM slaap. Hoezeer zijn deze onderbroken? We willen dit nog beter begrijpen.”

“We monitoren onze patiënten niet alleen tijdens het verblijf in het labo, maar ook in het begin en einde van de behandeling. We willen namelijk onderzoeken op welke manier een verstoorde slaap hun behandeling beïnvloedt. Daarnaast willen we ook onderzoeken of onderlinge verschillen op te merken tussen patiënten. Eerder onderzoek binnen SINAPS heeft patiënten met BPS namelijk opgedeeld in verschillende subtypes. Tot slot gaan we na in hoeverre slaapkwaliteit een voorspeller kan zijn voor de mate waarin onze Dialectische gedragstherapie (DGT) behandeling succesvol zal zijn.”

Het onderzoek kan nieuwe wegen voor therapeutische strategieën openen. “Zo zouden we al vóór opname in een psychiatrisch centrum, of wanneer patiënten op de wachtlijst staan, een behandeling kunnen aanbieden om de slaap te verbeteren. Hierdoor kan de kans op een succesvolle behandeling toenemen. In het najaar mogen verwachten we de eerste resultaten.”